TRENDS IN DE VOEDINGS- EN GENOTMIDDELENINDUSTRIE
Nederland is een belangrijke producent van voedingsproducten. Vooral producten van de zuivelindustrie worden tot ver over onze landsgrenzen afgezet. Ook worden veel land- en tuinbouwproducten in Nederland verwerkt tot gemaksvoeding. Als voedselproducent heeft Nederland een voorsprong op de buitenlandse concurrenten door de aanwezigheid van een sterke kennisinfrastructuur, een goede naam als het gaat om prijs/kwaliteitsverhouding, en flexibiliteit en innovatie.
Mede daardoor is de voedingsindustrie een belangrijke sector in de Nederlandse economie. In totaal 4000 ondernemingen zijn in Nederland actief als producent van voedings- en genotmiddelen. Deze ondernemingen hadden in 2010 in totaal 113.000 FTE’s in dienst en creëerden een omzet van € 66 miljard. Bedrijven in de foodsector maken gebruik van geavanceerde machines voor het verwerken, bereiden, snijden, verpakken en transporteren van voedingsproducten. De foodindustrie is een belangrijke afnemer van producten van de metaalsector. Veel metaalbedrijven leveren direct (machines) of indirect (onderdelen) toe of verlenen diensten (onderhouds- en servicebedrijven).
Van oudsher geldt de voedingsector als een weinig conjunctuurgevoelige sector. Immers, voeding is een eerste levensbehoefte en ook in economisch slechtere tijden zal de consument blijven eten. Maar betekent dat ook dat de voedingsector ongeschonden door de economisch moeilijke tijden heen komt en dat de industriële toeleveranciers aan deze sector zich een comfortabele positie bevinden? Of moeten zij, evenals in veel andere sectoren, iedere dag weer alert zijn op ontwikkelingen om niet binnen een paar jaar het risico te lopen de boot te missen? Voor de bedrijven die indirect of direct deze sector als klant hebben, is het belangrijk om te weten wat er in deze branche omgaat om te kunnen inspelen op ontwikkelingen in de markt. De Metaalunie wil met deze publicatie een bijdrage leveren aan het vergroten van de kennis bij haar leden over de voedingsindustrie.
Competitieve sector
De voedingsindustrie is in veel Westerse landen een buitengewoon competitieve sector. Het consumentengedrag is bijzonder grillig geworden: de consument die door de week gemaksvoeding eet uit de supermarkt, koopt wellicht in het weekend dure ingrediënten bij de speciaalzaak. Door de opkomst van goedkope winkelketens en het inkoopbeleid van veel supermarkten worden de leveranciers van voedingsproducten gedwongen hun kosten steeds scherper in de gaten te houden. Ook producenten van de bekende A-merken ontkomen daar niet aan. Zij ondervinden steeds meer concurrentie van de zogenaamde huislabels. In de productie- en omzetontwikkeling van de voedings- en genotmiddelenindustrie zijn die ontwikkelingen ook zichtbaar, waarbij wel moet worden aangetekend dat in de periode 2008-2009 een sterke daling van de prijzen voor grondstoffen op de wereldmarkt is opgetreden. De sterke concurrentie tussen de supermarkten vertaalt zich door in de keten. Schaalvergroting in de voedselindustrie is een andere trend die zich gedurende een groot aantal jaren aftekent. Niet alleen de leveranciers van de basisgrondstoffen van het voedsel zelf (de boeren en kwekers) maar ook de leveranciers van machines en installaties merken de gevolgen. Bedrijven als Unilever en Campina beschikken over een grote inkoopmacht zowel naar de producenten van de basisgrondstoffen als naar de leveranciers van machines. Daarnaast is er nog een ontwikkeling waarneembaar in het gedrag van consumenten die de komende jaren een grote impact zal krijgen op de voedingsector. De vraag naar gezonde producten zal de komende jaren sterk stijgen: enerzijds betekent dit dat producten van (met name) kant-en-klaarproducten minder zout en ongezonde vetten zullen toevoegen in het productieproces terwijl tegelijkertijd vitamines en andere stoffen worden toegevoegd aan het product.
Bewust biologisch voedsel
Als de voortekenen ons niet bedriegen zal de trend naar groen en gezond nog een andere impact hebben op de markt: een deel van de consumenten kiest bewust voor biologisch voedsel en zal minder geneigd zijn tot de aankoop van kant-en-klaarproducten. Deze trend, die langzaam maar zeker duidelijker zichtbaar wordt, vormt een uitdaging voor de voedselindustrie. Het is de vraag in hoeverre grote producenten van voedsel in staat zijn op deze trend in te spelen; zij zijn wereldwijd actief en heel sterk gericht op massaproductie en het is de vraag of zijn daardoor geëquipeerd zijn om dit deel van de markt te bedienen. Deze trend biedt zeker een kans voor kleinere producenten van voedingsproducten die door hun omvang beter in staat zijn om deze nichemarkten te bedienen. Omdat biologische producten vaak veel gevoeliger zijn voor insecten, micro-organismen en schimmels, vraagt de behandeling van deze producten bijzondere aandacht. Ten slotte mag niet onvermeld blijven dat voedselveiligheid een thema is dat hoog op de agenda staat van de voedselindustrie. Voeding heeft direct invloed op de volksgezondheid en de sector is daarom ingekaderd in een uitgebreid web van regelgeving op het gebied van hygiënevoorschriften, ketenregistratie etc. producenten van voedsel zijn zeer beducht voor de torenhoge kosten van recalls en claims, zodat zij er alles aan doen om de risico’s te beperken. En dat betekent niet alleen dat zij streng letten op de kwaliteit van de gebruikte ingrediënten, maar ook proberen de risico’s bij hun toeleveranciers van machines en systemen in beeld. Want ook met machines en installaties kan iets mis gaan, waardoor de voedselveiligheid in gevaar kan komen. Dit stelt hoge eisen aan de gebruikte materialen en de hulpstoffen en vereist een voortdurende monitoring van het productieproces. Wat zijn de gevolgen van deze trends voor de fabrikanten en leveranciers van machines en installaties voor de foodsector? De gevolgen kunnen verschillen per onderneming: voor fabrikanten van machines zullen de gevolgen deels anders zijn dan voor bedrijven die zich bezig houden met engineering en de aanleg van en het onderhoud aan leidingsystemen.
Bron: Industrie Uitgelicht 2013 (Metaalunie)
